Het Jaarcongres op 6 maart jl. werd geopend door scheidend voorzitter Teun de Jong, met een terugblik op het afgelopen jaar en een vooruitblik op 2024 en later. Daarna waren er drie sprekers: Geesje Rotgers, journalist bij Stichting Agrifacts, Hedwig Boerrigter, kennismakelaar akkerbouw bij Deltaplan Agrarisch Water (DAW) en Jouke Velstra, directeur van Fixeau.

 Zeven fouten in waterbeleid

Geesje Rotgers opende met een presentatie over zeven fouten in het waterbeleid. Zij wees er op dat de meetwaarden niet te controleren zijn vanwege de complexe databestanden. Dat betekent dat ook beleidsmakers niet makkelijk de data kunnen bekijken waarop zij hun beleid baseren. De grenzen van Nutriënten Verontreinigde (NV) gebieden komen opvallend vaak overeen met de grenzen van waterschappen, wat duidt op verschillen in normen tussen waterschappen. Ook zwabberen de doelen: in 2007 werd door een Nederlandse ambtenaar van het Nitraatcomité gezegd dat er veel vooruitgang was geboekt op het gebied van nitraat. Dit werd bevestigd in 2016 door EU-ambtenaren van het Nitraatcomité, maar in 2024 is N ineens weer een probleem. Bovendien rekenen waterschappen P steeds meer toe aan de landbouw, terwijl onduidelijk is wat de herkomst is van N en P in water. De normen verschillen per waterschap en worden onvoldoende onderbouwd, waardoor in precies dezelfde situatie in een natuurplas in Noord-Holland het water ‘slecht’ is en in Flevoland ‘goed’. Wat betreft die normen wijzen waterschappen, provincies en Rijksoverheid naar elkaar. Maar als een norm aantoonbaar fout is (bijv. door aanwezigheid van een vogelkolonie) kan deze niet worden gecorrigeerd. Tevens vindt Rotgers dat de echte doelen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) uit het oog zijn verloren, namelijk de best mogelijke ecologische en chemische toestand en dat er te veel op N wordt gefocust. Tenslotte heeft zij vraagtekens bij de gekozen maatregelen, omdat de ecologische onderbouwing ontbreekt.

 Aan de slag

Na de kritische kanttekeningen van Geesje Rotgers was het de beurt aan Hedwig Boerrigter van DAW om de aanwezigen uit te leggen wat akkerbouwers kunnen doen aan verbeteren van de waterkwaliteit en aan zelf water beter vasthouden. DAW is een initiatief van de sector uit 2013 om zelf met maatwerk, vakmanschap en gebiedsgerichte aanpak proactief te werken aan verbeteren van de waterkwaliteit. Wat betreft N en P in uitspoelingswater gaat het om tegengaan van normoverschrijdingen in zand- en lössgronden, wat betreft residuen van gewasbeschermingsmiddelen gaat het om alle gronden.

Akkerbouwers doen al veel aan driftreductie en inmiddels hebben we ook de verplichte bufferstroken. Momenteel lijken perceels- en erfemissie de grootste bronnen van gewasbeschermingsmiddelen in het water. Boerrigter moedigde daarom iedereen aan om de erfemissiescan te doen en zo nodig maatregelen te nemen. Tenslotte helpen normoverschrijdingen niet om het toch al krimpende middelenpakket in de benen te houden. Ook besprak zij het effect van maatregelen als groenbemesters, eiwitgewassen, natuurvriendelijke oevers, wasplaatsen en precisietechnologie.

Tenslotte gaf Boerrigter een kijkje in drie demobedrijven, één gericht op eigen waterbeheer, één gericht op verminderen van nitraatuitspoeling en één gericht op verminderen van emissie van gewasbeschermingsmiddelen.

 Zoetwaterbeheer

Als derde spreker gaf Jouke Velstra van Fixeau ons inzicht in de mogelijkheden om zoet water te beheren. Hij begon met toelichten van de problemen die verzilting geeft, waarbij duidelijk was dat een hoge EC in beregeningswater veel schadelijker is dan in grondwater. Door zeespiegelstijging, bodemdaling en toename van het neerslagtekort is meer water nodig voor doorspoelen. Door toename van de verdamping zal de watervraag voor beregening en voor peilhandhaving ook toenemen.

Hij gaf voorbeelden van doorspoelen met minder zoetwater in polders, wat nu wordt getest in het noorden. Dit zou tot 80% reductie moeten geven van benodigd water. Ook is hij bezig met een ‘zoete stuw’: een hangende stuw vóór de staande stuw, waardoor bij toename van water in de sloot juist het zoute water onderin i.p.v. het zoete water bovenin wordt afgevoerd. Vervolgens ging hij in op de mogelijkheden van peilgestuurde en antiverziltings drainagesystemen en subirrigatie (peilgestuurde drainage met wateraanvoer). In een voorbeeld met een slimme inrichting kon tot 50% minder water worden afgevoerd, nam de zoutlast naar de sloot met 40% af en de uitspoeling van nutriënten met 90%. Optimaliseren kan verder plaatsvinden door druppelirrigatie of fertigatie, wat in proeven duidelijk leidde tot opbrengstverhoging.

Tenslotte besprak Velstra ook de mogelijkheden van ondergrondse zoetwaterberging. Daarbij is het wel belangrijk dat voor hergebruik de aanwezige gewasbeschermingsmiddelen worden afgebroken, wat kan met een systeem van filters.

 Slotdiscussie

Aan het einde was er nog tijd voor een discussie met alle sprekers. De aanwezigen hadden zo hun bezwaren tegen de aanwijzing van de NV-gebieden, wat de NAV ondersteunt en ook heeft aangegeven bij de minister. Na een aantal verdiepende vragen werd aan de sprekers gevraagd welke slotboodschap zij aan de aanwezigen wilden meegeven. Geesje Rotgers raadde ons aan kritisch te blijven en de waterschappen lastig te blijven vallen om correcte informatie. Hedwig Boerrigter gaf aan dat DAW open staat voor goede projectideeën en werd meteen voorzien van de suggestie voor een project op Schouwen-Duiveland om zoetwater te brengen naar waar het nu niet is. Jouke Velstra wees er op dat in grote delen van de EU het door klimaatverandering moeilijker wordt voor landbouw, terwijl we in Nederland de positie van de landbouw kunnen behouden en versterken, zeker als we meer zelfvoorzienend worden voor zoetwater.

De aanwezigen in de zaal waren het erover eens dat er op het gebied van waterkwaliteit al veel is gebeurd, maar dat er ook nog dingen te doen zijn en dat wij als akkerbouwers daar aan kunnen en willen bijdragen. Met toch een duidelijk beeld van alle mogelijkheden en het handelingsperspectief nu en in de toekomst werd de bijeenkomst afgesloten met een borrel.

NAV-leden kunnen de presentaties opvragen via info@nav.nl.