Op 9 december heeft het Europees octrooibureau uitspraak gedaan over de octrooieerbaarheid van gewassen. Aanleiding: octrooiaanvragen voor broccoli en tomaat. De NAV beschouwt de uitspraak enerzijds als goed nieuws maar constateert aan de andere kant dat de uitspraak ruimte biedt voor octrooieerbaarheid van genetisch gemodificeerde gewassen.

Het moet onmogelijk zijn om octrooi te krijgen op een veredelingsproces dat in hoofdzaak bestaat uit kruisen en selecteren, vindt ook de organisatie van veredelingsbedrijven Plantum. De veredelaars zijn verheugd over de uitspraak van het Europese octrooibureau over de interpretatie van het Europees octrooirecht dat ‘werkwijzen van wezenlijk biologische aard niet geoctrooieerd kunnen worden’. Volgens Plantum heeft het Europees Octrooibureau geconcludeerd dat een proces voor de productie van planten, dat gebaseerd is op het seksuele voortplantingsmechanisme van de plant en de verdere selectie van de nakomelingen,g niet geoctrooieerd kan worden. Ook als technische middelen of menselijk handelen het kruisen of het selecteren van de planten ondersteunt, maakt dit het proces niet octrooieerbaar.

Genetische modificatie
Echter als een nieuwe eigenschap in het genoom wordt geïntroduceerd of veranderd door straling, behandeling met chemische stoffen of genetische modificatie valt dat wel buiten de bepaling. ‘Een dergelijk veredelingsproces zal beoordeeld worden op de normale eisen voor octrooieerbaarheid, waaronder het vereiste dat het proces inventief is’, concludeert Plantum. De uitspraak betekent dus niet dat er geen octrooien meer kunnen worden gevestigd op planten. Veredelingsprocessen van niet-seksuele aard en octrooien op nieuwe eigenschappen blijven octrooieerbaar.

Vrij beschikbaar
De NAV meent dat alle plantmateriaal vrij beschikbaar moet zijn voor verdere veredeling en commercialisatie van nieuwe rassen en pleit daarom met Plantum voor het opnemen van een volledige kwekersvrijstelling in het octrooirecht. Ook anderen dringen aan op het tegengaan van octrooien. Greenpeace verzamelde voor de uitspraak van het Octrooibureau meer dan 100.000 handtekeningen ter ondersteuning van een algemeen verbod op het octrooien van biologische processen, zaden, planten en dieren. Er is dus een breed, pluriform front dat zich keert tegen octrooien en (verdere) uitholling van het kwekersrecht wil voorkomen. Ondertussen grijpen Monsanto en andere giganten steeds meer de macht in de veredeling met, inderdaad, octrooien. Recent wordt ‘Open source’ genoemd als mogelijk alternatief voor een eroderend kwekersrecht. Het belangrijkste principe van open source is de openheid en vrije beschikbaarheid van de zogeheten broncode. Open source stelt de belangen van gebruikers boven die van de eigenaren. In een volgend ledenblad komen we terug op ‘Open source’.

NAV, 7 januari 2011