Nederlandse akkerbouwers lijken de komende jaren voor hun inkomen afhankelijk te blijven van toeslagen. Ciolos lijkt (te) weinig te willen doen om faire opbrengstprijzen te realiseren. Het gevecht in Europa en Nederland over de toeslagen barst los. Allerlei belangen botsen. De NAV zal alles op alles zetten om de voorkomen dat akkerbouwers in Nederland de klos worden. 

Per jaar kost het EU-landbouwbeleid 52 miljard euro tot en met 2013. Dat is ca. 41% van het EU-budget. Dat lijkt veel. Echter landbouw is een van de weinige sectoren waarvoor Europees beleid is en dat Europees wordt gefinancierd. Als niet alleen landbouw maar alle uitgaven van de EU en de nationale overheden van de EU-27 worden geteld, dan zou ‘landbouw’ slechts 0,5% bedragen van deze allesomvattende optelling. Dit getal van 0,5% geeft volgens de NAV een realistischer beeld van wat landbouw kost dan schermen met de vaak genoemde 41%.

Landbouwbudget
De 52 miljard voor landbouw in EU-27 staat na 2013 onder druk. Van de 52 miljard is 1,3 miljard gereserveerd voor Nederland. Dit bedrag is de afgelopen jaren echter door Nederland niet volledig benut (in 2009 is ruim 0,3 miljard niet besteed). De afzonderlijke landen hebben financiële problemen en ze moeten stuk voor stuk bezuinigen. De afdracht aan de EU is in veel regeringen en parlementen onderwerp van discussie. Het Nederlandse kabinet bepleit met vuur verlaging van het EU-budget en verlaging van de Nederlandse afdracht. Het Europees Parlement is voorstander van het handhaven of verhogen van het EU-budget. De Europese Commissie pleit ook voor verhoging. In de voorstellen van Ciolos wordt echter met geen woord gerept over het landbouwbudget vanaf 2014. Daarmee is onzeker met welk bedrag de landbouw kan gaan rekenen. Het EU-budget op peil houden is de eerste prioriteit in het gevecht om de toeslagen. Zonder budget is geen landbouwbeleid mogelijk. Zonder of met een te klein budget is de veel geroemde voedselzekerheid een farce. De NAV bepleit het handhaven van het budget.

Verdelen in Europa
De huidige verdeling van het EU-landbouwbudget over de 27 lidstaten is volgens de Europese Commissie scheef. In 2009 ging 90% naar de ‘oude’ EU-15, 10% naar de nieuwe landen. Ciolos wil een herverdeling van de middelen. De nieuwe landen wensen een groter aandeel. Naar verwachting zullen Nederland en de andere ‘oude’ EU-landen in moeten leveren ten gunste van de 12 nieuwe lidstaten. Bij herverdeling zal voor Nederland minder dan 1,3 miljard beschikbaar komen en kan dus minder worden verdeeld. De NAV verwacht dat herverdeling in de EU onontkoombaar is, maar stelt wel dat dit geleidelijk dient te gebeuren waarbij ook rekening wordt gehouden met wat men voor een euro in de verschillende landen kan kopen.

Kiezen uit drie opties
Ciolos legt in zijn voorstellen drie opties voor. Zijn voorkeur lijkt uit te gaan naar optie twee. Het Nederlandse kabinet neigt ook naar optie 2. De NAV is voorstander van het verbeteren van de marktinstrumenten waardoor faire prijzen uit de markt mogelijk worden en de toeslagen (op termijn) afgebouwd kunnen worden. Die marktinstrumenten zouden ontwikkeld moeten worden voor de basisproducten granen, plantaardig eiwit, suikerbieten en zetmeel.

Verdelen over pijlers
Naast de discussie over deze drie opties is er ook de discussie over de verdeling over twee pijlers.  Het markt- en prijsbeleid en de directe betalingen vormen samen de eerste pijler. Pijler twee is bestemd voor plattelandsontwikkeling. Ciolos wil de twee pijlers handhaven. De Nederlandse regering acht ‘een hervorming noodzakelijk waarbij de huidige, generieke betalingen worden vervangen door doelgerichte betalingen’. Deze zouden gericht moeten worden op maatregelen om concurrentiekracht, duurzaamheid en innovatie te stimuleren, zowel in de primaire sector als in de keten. Met de Nederlandse regering is de NAV van mening dat leefbaarheid van het platteland niet langer gefinancierd moet worden uit het landbouwbudget. Pijler twee zou volledig gericht moeten worden op agrarische activiteiten, bijvoorbeeld op bovenwettelijke prestaties op het gebied van dierenwelzijn en groene en blauwe diensten. Bovenal is de NAV voorstander van een zware nadruk op pijler een.

Verdelen in Nederland
Tot de dag van vandaag hanteert Nederland de historische referentie. In de voorstellen van Ciolos lijkt dit niet langer mogelijk en zou overgeschakeld moeten worden op de flat rate, bijvoorbeeld in de vorm van een basispremie per hectare. De overgang zal niet gemakkelijk zijn aangezien de huidige toeslagen zeer uiteen lopen. Bedrijven met veel granen, suikerbieten en zetmeelaardappelen ontvangen op het ogenblik een veel hogere toeslag dan bedrijven met veel ‘vrije gewassen’. Logisch omdat de toeslagen destijds zijn ingesteld als ‘prijscompensatie’ in verband met het (grotendeels) afbreken van de gemeenschappelijke marktordening. De bedrijven met veel granen, suikerbieten en zetmeelaardappelen zijn voor hun inkomen in hoge mate afhankelijk van de bedrijfstoeslagen. Complicaties bij de toekomstige verdeling in Nederland is dat op ca. 400.000 ha geen toeslag rust en dat vanaf 2011 de steun voor zetmeelaardappelen lijkt te worden ontkoppeld. Dit laatste met als resultaat dat naar verwachting marktverstoringen optreden bij andere producten. Sinds ruim een jaar pleit de NAV dan ook voor ofwel het handhaven van de koppeling danwel een zachte landing van de ontkoppeling. Bovendien pleit de NAV voor een ruime overgangsregeling (bijv. tot 2020) als een flat rate onontkoombaar is.

Blijven streven naar faire prijzen
Principieel is de NAV voor een faire prijs voor de agrarische producten uit de markt. Onder een faire prijs wordt verstaan de integrale kostprijs plus 15% marge voor het ondernemersrisico. Het voorstel van de Europese Commissie voor het EU-landbouwbeleid 2014 – 2020 lijkt de faire prijzen niet mogelijk te maken. Het lijkt erop dat we afhankelijk blijven van toeslagen.
De NAV blijft hoe dan ook streven naar faire prijzen en stelt alles in het werk om voor de basisproducten granen, plantaardig eiwit, suikerbieten en zetmeel te komen tot marktinstrumenten die faire prijzen mogelijk maken. Tegelijkertijd zal de NAV meedenken en meepraten over een eerlijke invulling van de toeslagen in de periode 2014 – 2020.

NAV, 3 december 2010