Op 26 en 27 oktober werd door de Europese afdeling van Via Campesina in Brussel, in aanwezigheid van landbouwcommissaris Ciolos, een congres gehouden over de wenselijkheid en mogelijkheden voor het te voeren Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) na 2013 in de Europese Unie. Ondanks grote overeenkomsten in visie, signaleerde de NAV-delegatie (Teun de Jong en Hans van Kessel) ook verschillen tussen Noord en Zuid, en tussen Oost en West.

Via Campesina is een bundeling van kritische nationale boerenbonden, waarbij vanuit Nederland de NAV is aangesloten. Bovendien maakt Joop de Koeijer deel uit van het dagelijks bestuur. De noodzaak voor een nieuwe aanpassing van het GLB vormt de rem die vanuit de Europese Commissie zal worden gezet op de groei van de landbouwbudgetten, de verdere integratie van de nieuwe Oost- en Midden-Europese lidstaten en de harmonisatie aan afspraken welke in de WTO gemaakt worden. ‘De kernvraag voor het in stand houden van een GLB wordt bepaald door het garanderen van voedselzekerheid voor de Europese burgers’, zo betoogde Belgisch minister Sabine Laruelle op de bijeenkomst. Daarnaast zijn maatregelen nodig om de Europese boeren enigszins te beschermen tegen concurrentie op de wereldmarkt en al te sterke prijsfluctuaties met als nevendoelstelling om ook de klimaatverandering te beperken en de biodiversiteit te beschermen.

Twee pijlers
Het lijkt erop dat het huidige landbouwbeleid met bedrijfstoeslagen wordt ondergebracht in de eerste pijler van het nieuwe GLB. Wel is te verwachten dat er een verschuiving van gelden plaats zal vinden van West- naar Oost-Europa en dat een deel van de gelden afgesplitst gaat worden naar de tweede pijler, die in het kort als plattelandsbeleid omschreven kan worden. Deze laatste pijler zal tevens door nationale cofinanciering gevoed moeten worden. De verdeling tussen de staten en de ‘pijlers’ is nog onderhevig aan onderhandelingen, zo bleek uit de woorden van de Belgische minister die de afgelopen maanden leiding gaf aan de Europese ontmoetingen van landbouwministers.

Beleid voldoet niet
Binnen Via Campesina bestaat grote overeenstemming over het feit dat het GLB in de huidige vorm niet voldoet. De boereninkomens zijn gemiddeld genomen de laatste jaren gedaald, de zelfvoorzieningsgraad in Europa is verminderd en het gesleep over de wereld met bulkproducten is sterk toegenomen. Voor de oplossing van deze problematiek stuiten we toch wel op een Europese noord-zuid-tegenstelling. Het ‘zuiden’ kiest voor protectionisme en hogere inkomenstoeslagen voor de vooral kleinere boeren met een restrictief beleid richting gebruik van landbouwproducten voor biobrandstoffen en het toepassen van genetische modificatie. Vanuit de noordelijke staten en de NAV geldt veel meer het uitgangspunt dat de interne markt spelregels moet bevatten waarbinnen een marktevenwicht kan ontstaan. Hierbij moeten drempelprijzen in stand blijven voor de belangrijkste ‘stapelbare’ landbouwproducten melk, graan, suiker en natuurlijk eiwit.

Standpunt NAV
Bijna alle grote landbouwmarkten voeren beschermende maatregelen, zodat de zogenaamde wereldmarktprijs geen reële weergave is van het marktniveau. Ook moeten we in de visie van de NAV moderne marktinstrumenten als flexibele bijmenging hanteren om marktevenwicht te bereiken. Voor implementatie van deze gedachtegang is wel een aanpassing van de WTO nodig. De huidige afspraken in de WTO zijn te zeer gebaseerd op een werkende wereldmarkt aangevuld met directe betalingen. Uitgangspunt van de NAV is dat na het rechttrekken van het ‘internationale speelveld’ door middel van importheffingen en aanbodmanagement de bedrijfstoeslagen afgebouwd kunnen worden.

Voorstellen Ciolos
Europees landbouwcommissaris Ciolos beperkte zich op de bijeenkomst van Via Campesina tot beschouwingen over het verleden en het heden. Hij gaf aan namens de Europese Commissie op 17 november de voorlopige voorstellen te zullen presenteren voor het EU-beleid na 2013. Hierna zal in zomer 2011 de inspraak en discussie worden afgerond. Als georganiseerde landbouw zullen we realistische alternatieven op tafel moeten leggen om een beter GLB voor boer, burger en leefomgeving te bereiken.

NAV, 6 november 2010