10% Aardappelen echt vrij
Twijfels over beursnoteringen
Stop klakkeloos meeleveren
Intelligente combi meer markt en betere balans
Aanbod afstemmen op de vraag
Gezamenlijk aardappelen verkopen
Volle schuur of volle portemonnee?

10% aardappelen echt vrij
We horen op de NAV-aardappelbijeenkomsten vaak de opmerking dat de prijs van de aardappelen zo laag is omdat er geen marktwerking meer is. En dat zou komen omdat er meer dan 80% van de aardappelen op contract geteeld zou worden. Is dit ook werkelijk zo?
Ca. 40% van de consumptieaardappelen wordt op contract geteeld (LEI 2005). Maar in die contracten wordt bijvoorbeeld 25 ton/ha vastgelegd. En omdat de rest van de opbrengst meestal meegeleverd wordt, is de afnemer doorgaans al van plm.70 van de hoeveelheid verzekerd. Dan is er nog eens ca. 20% van de consumptieaardappelen die in een pool zitten. Een aantal pools zijn vrij maar ook een deel van de pools is gelieerd aan een afnemer. Als de helft van de poolaardappelen gelieerd is aan een afnemer, dan is er op de Nederlandse markt slechts 10% van de aardappelen echt vrij. Als er zoals de afgelopen jaren meer dan genoeg aardappelen zijn, hebben de afnemers nauwelijks behoefte meer aan deze vrije aardappelen. Gevolg: De prijs laat zeer te wensen over!

Twijfels over beursnoteringen
Er is bij telers met vrije aardappelen behoefte aan transparantie in de dagmarkt van aardappelen. De noteringscommissies van de verschillende beurzen hebben door het beperkte deel vrije aardappelen echter zeer weinig transacties tot hun beschikking om de noteringen op te baseren. Daarom kunnen er vraagtekens gezet worden of in de huidige situatie de beurzen deze transparantie wel kunnen bieden. De NAO is zich vanwege het geringe aantal transacties aan het bezinnen over de toekomst van de beurs in Rotterdam.

Stop klakkeloos meeleveren
Het is niet de hoeveelheid aardappelen die op contract geteeld wordt, maar vooral de combinatie met het vrijwel klakkeloos meeleveren, dat het probleem vormt. Op de NAV-bijeenkomst in Asten zei Dick Zelhorst van Aviko Potato dat de prijs in beweging kan komen, als de industrie onrustig begint te worden over de zekerheid van de grondstofvoorziening van de fabrieken. Door de vele contracten in combinatie met het klakkeloos, zonder duidelijke prijsafspraken, meeleveren en het doorgaans (te) grote areaal, hoeft de industrie zich geen zorgen te maken en zal de prijs laag blijven. Naast areaalbeperking kan ook minder contracteren en in ieder geval het stoppen van het klakkeloos meeleveren een instrument zijn voor meer marktwerking en de prijs in beweging brengen.

Intelligente combi meer markt en betere balans
Meer marktwerking leidt niet automatisch tot een betere prijs. De prijs is namelijk afhankelijk van de balans tussen vraag en aanbod. Wanneer het aanbod te groot is voor de vraag, zorgt markwerking ook gewoon voor een lage prijs. Wanneer telers een betere prijs voor de aardappels willen, dan zal er meer geld de keten in moeten komen. De andere schakels in de keten zullen niet snel een deel van hun marge afstaan ten gunste van de teler. De consument zal een (iets) hogere prijs moeten betalen. En die ruimte is er ook wel. Door beter op de vraag van de consument in te spelen, kan ook een hogere prijs van de consument worden gevraagd. En daar zit nu net het probleem met vrije aardappelen. Iemand die aardappelen teelt zonder enige afzetbinding, weet ook niets. Hij weet niet waaraan behoefte is en hij weet ook niet wanneer. Dat is ook de reden dat er bij onze afnemers wel behoefte is aan afzetovereenkomsten (contracten).
Alle aardappelen vrij telen zal ongetwijfeld meer marktwerking opleveren. Het zal het probleem van te lage prijzen echter niet oplossen. We hebben een intelligente combinatie nodig van meer marktwerking en een vorm van afzetovereenkomsten, en meer balans tussen vraag en aanbod.

Aanbod afstemmen op de vraag
De aanwezigen op de aardappelbijeenkomsten waren het er vrijwel allemaal over eens dat in de huidige situatie een kleiner aanbod een veel betere prijs zal opleveren. Maar de overgrote meerderheid is ook van mening dat een dergelijke beperking niet op vrijwillige basis tot stand zal komen. Een hogere graanprijs werd veel genoemd om de situatie in de aardappelmarkt op te lossen. Velen hebben hun hoop daarom gevestigd op het voorstel om te komen tot een variabele verplichte bijmenging van uit graan geproduceerde bio-ethanol bij transportbrandstoffen. Waarschijnlijk kan binnen de bestaande kaders in de EU een dergelijk plan alleen een bodem in de markt leggen. Om werkelijk tot kostendekkende graanprijzen te komen is weer een (her)invoering van marktbescherming in de EU nodig.
Vreemd genoeg lijken de meeste telers meer vertrouwen in de politiek te hebben om dit tot uitvoering te brengen, dan dat telers hun eigen problemen oplossen door simpelweg wat minder aardappelen te poten. Minder poten kunnen we komend seizoen al doen en we hebben er niemand anders voor nodig. Het lijkt tegenstrijdig: meer vertrouwen in (door de overheid) gedwongen aanbodbeperking en tegelijkertijd roepen velen dat de politiek onbetrouwbaar is.

Gezamenlijk aardappelen verkopen
Om de krachten van de aardappeltelers in Noordwest Europa te bundelen om gezamenlijk het aanbod op de vraag af te stemmen is nog een lange weg. Het is wel heel goed mogelijk om alvast met een kleine groep telers te beginnen om de afzet gezamenlijk te organiseren. Gezamenlijk onderhandelen met een afnemer over prijs en leveringsvoorwaarden kan voordeel opleveren. Eigenlijk alles wat je kunt doen om het collecteren van aardappelen door afnemers gemakkelijker en goedkoper te maken kan ook voor de telers voordeel geven. Ook het gezamenlijk inkopen van pootgoed of andere productiemiddelen is mogelijk. De voordelen kunnen dus zowel op het vlak van meer inkomsten als op het besparen van kosten liggen.
In zowel het zuidwesten als in Flevoland is een aantal leden bezig om dergelijke telersverenigingen op te zetten. Als u gezamenlijke afzet ook ziet zitten, stuur dan een mailtje naar info@unitedpotato.nl waarna u in contact wordt gebracht met zo’n vereniging in uw regio.

Volle schuur of volle portemonnee?
Minder hectares aardappelen: Minder werk, deels lege bewaarplaatsen. Bij 15% areaalkrimp in Noordwest Europa zal de aardappelprijs stijgen van ca. 8,5 naar ca. 14 eurocent. Bij een bedrijf dat van 10 naar 8,5 ha aardappelen gaat, vloeit ca. € 17.000 meer inkomsten uit aardappelen in de portemonnee. Tel uit je winst!

NAV, 12 januari 2010