De contractvoorwaarden van de aardappelindustrie zijn eenzijdig en de belangen van de telers zijn slecht geregeld. Dat blijkt uit de peiling van de NAV onder de leden-consumptieaardappeltelers.
De sluimerende onvrede over de contracten is dit jaar omgeslagen in heftige kritiek op de industrie die weinig oog heeft voor de belangen van de telers in dit moeilijke teeltjaar 2006. De peiling legt bloot dat er iets structureel mis is in de contractverhoudingen of zoals een teler het uitdrukt ‘we zitten in de tang van de grote jongens’. Dit steekt des te meer daar de prijzen van de vrije aardappelen als gevolg van de slechte oogst betrekkelijk hoog zijn. Uit het onderzoek blijkt ook dat de VAVI-voorwaarden, tot stand gekomen in overleg tussen VAVI en LTO, als eenzijdig worden beoordeeld. De uitkomsten van de ledenpeiling vormen voor de NAV aanleiding om samen met andere boerenorganisaties over meer evenwichtige contractvoorwaarden in overleg te treden met de handel en industrie.

Leververplichtingen
Uit de NAV-peiling blijkt dat veel telers niet aan de leververplichtingen kunnen voldoen. Het overgrote deel van de telers meldt dat de aardappelen niet aan de eisen van de afnemer voldoen. Het te lage onderwatergewicht is een bekend en veel voorkomende probleem. Deels opgelost door een tijdelijke verlaging van de norm, maar voor velen is de tijdelijke norm ook niet haalbaar. Veel telers kunnen, door overmacht, de gecontracteerde hoeveelheid niet volmaken. Echter de teler heeft wel leverplicht.
Anderen lopen vast op de maat 40-op en/of op de norm dat er maximaal een bepaald aantal aardappelen in 10 kilo mag zitten. Of in tien kilo moeten tenminste een bepaald aantal knollen zitten met 50-op. In vrijwel alle gevallen is het voor de aardappelindustrie aanleiding flink te korten op de overeengekomen prijs. Kortingen van een tot zes –zeven cent per kilo zijn het gevolg. Deze kortingen worden als hoogst onredelijk ervaren, zeker in situaties waarin er duidelijke aanwijzingen bestaan dat de industrie de aardappelen gewoon verwerkt.
Enkele telers pleiten ervoor zowel voor de teler als voor de industrie de mogelijkheid tot contractontbinding op te nemen indien de aardappelen niet aan de eisen voldoen.

Twijfels over tarrering
Veel onvrede komt naar voren over de tarrering die door eigen mensen van de industrie wordt gedaan. Niet altijd is duidelijk wat allemaal onder tarra (ziek, rot, groen, drijvers?)wordt verstaan. Controle is onmogelijk. Telers twijfelen over de onafhankelijkheid van de monstername en de -beoordeling. Enkele NAV-ers melden dat de proeftarrering op het bedrijf aanmerkelijk lager uitkomt dan die door en bij de industrie. Telers pleiten voor tarrering door onafhankelijke tarreerders of een onafhankelijk orgaan dat steekproefsgewijs de tarrering door de industrie controleert.

Industrie drukt prijs
Verder klinkt het verwijt van telers dat de industrie bewust te veel contracten afsluit om de prijs te drukken. Van marktwerking is daardoor geen sprake. Voorgesteld wordt om de overtonnen te verwerken tot alcohol. Dit op initiatief van de telers gezamenlijk en in combinatie met productiebeheersing. Veel telers suggereren hogere contractprijzen. ‘Er moeten hogere prijzen in de contracten komen zodat wij, als het een jaar tegenzit, toch nog een redelijke financiële opbrengst hebben.’ Hiermee maken telers duidelijk dat de contractprijzen structureel te laag liggen en aangepast dienen te worden.
Een aantal telers stelt voor om geen contracten meer af te sluiten met de industrie.Met ‘Laat ze ook maar eens met de billen knijpen, ze vergeten dat ze van de telers afhankelijk zijn’, maakt een van hen duidelijk hoe hij erover denkt. Om van het ‘gezeur’ van de industrie af te zijn, heeft een aantal andere telers dit besluit al genomen.

Olifanten
‘Olifanten doen het met olifanten’ is een gezegde in de agribusiness en de handel. Hiermee geeft men aan dat men op niveau praat, handelt en zaken doet. De individuele teler is geen olifant maar slechts een kleine grondstoffenleverancier. De NAV staat voor krachtenbundeling van de telers om van de eenzijdigheid in de contracten om te buigen tot evenwichtige contractvoorwaarden.

NAV, 20 december 2006