Pleidooi voor supermarkt ‘waakhond’

‘Markten, Krachten en SuperMachten’. Dat was het thema van het NAV-jaarcongres op 12 februari in Lelystad. Een bijeenkomst over de positieverbetering van telers in markten en ketens van de toekomst. Conclusie: met vereende krachten in Nederland en in Europa de onbalans in ‘power’ aanpakken.

Naast de consumentenwaakhond Autoriteit Consument en Markt (ACM, de vroegere NMa) moet de producentenwaakhond Autoriteit Producent en Markt (APM) worden gevormd. Dat betoogde NAV-voorzitter Teun de Jong op het NAV-jaarcongres. De positie van telers in de agri- en foodsector is zwak ten opzichte van machtige partijen zoals de wereldwijd opererende verwerkende industrie en de retail. Zie ook de tekening op deze pagina. De onbalans moet worden aangepakt zodat telers een gelijkwaardige positie in de keten krijgen. De NAV-voorzitter noemde ook tal van andere maatregelen om de onbalans in marktpower te verkleinen zoals de bevoegdheid van producentenorganisaties om prijs-, volume- en kwaliteitsafspraken te maken. Daarbij hoort een grotere bereidheid van telers de handen ineen te slaan bij de gezamenlijke afzet van producten.

Het belang van volume-afspraken werd ook benadrukt door directeur Jan van Hoogen van Agrico. De pootgoedsector kan als voorbeeld dienen voor het gezamenlijk plannen van het areaal. Voor wat betreft de afzet van fritesaardappelen wijst Van Hoogen op het belang van partnership met de afnemer. ‘Partnership met wederzijdse afhankelijkheid, een goede verhouding met de supermarkt draagt bij aan het realiseren van redelijke prijzen’, aldus Van Hoogen.

Happy Growers
De uit Engeland ingevlogen Fiona Gooch van Traidcraft UK(Engelse toezichtorganisatie voor de positie van de producent) onderstreepte het belang van een waakhond in de strijd tegen de power-onbalans. Haar organisatie zet zich al jaren in voor een sterkere positie van zwakkere partijen in de voedselketen en is al een stap verder in het doorbreken van de onbalans. ‘The Groceries Watchdog!’ kan een voorbeeld zijn voor Nederland en andere EU-landen. Het is geen vrijwillige gedragscode zonder effectieve sancties zoals we die sinds kort in Nederland kennen, maar een wettelijke gedragscode voor o.a. supermarkten met sancties als men de eerlijke handelspraktijken aan de laars lapt. Het motto van Traidcraft UK:
Happy Growers
= Happy Food
= Happy Customers
Fiona Gooch onderstreepte het belang van samenwerking met andere partijen in Nederland en samenwerking in EU-verband om tot een betere positie van telers te komen.

Lichtpuntjes
Myriam Vander Stichele van de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) ziet lichtpuntjes. De Europese mededingingsautoriteiten proberen meer inventief te zijn en startten een onderzoek naar hoe inkoopmacht ook de kwaliteit en de keuze van de consument beïnvloedt. En in de Tweede Kamer is een initiatief voor een wetswijzing ten aanzien van mededingingsrecht en handelspraktijken. ‘Uiteindelijk gaat het erom dat het niet de machtigste in de keten is die de rest kan afknijpen en de zwakste in de keten laat opdraaien voor de risico’s en kosten’, betoogde ze. ‘Als de Nederlandse overheid niet wil meewerken en de supermarkten hun gang kunnen blijven gaan, zullen boeren en consumenten samen moeten werken om de praktijken ten goede te keren.’

Voor boer en burger
Ook Joris Lohman van Youth Food Movement pleitte voor het mobiliseren van krachten. ‘Blijf niet zeuren over de macht van de supermarkt. Gedraag je niet als het slachtoffer. We leven in een tijd van transitie, en meer en meer mensen realiseren zich dat het huidige systeem onhoudbaar is. Laat je horen, maar op een positieve manier. Bedenk creatieve acties om de mensen aan het denken te zetten. Verenig je.’ Hij is optimistisch: ‘De maatschappelijke aandacht voor eten en de positie van de boer is groeiende. Er is geen één oplossing voor alle problemen, maar laten we zoeken naar verschillende oplossingsrichtingen, waarmee de waarde van voedsel stijgt, voor boer en burger.’

Gespreksleider Hanny van Geel bundelde aan het eind van de bijeenkomst de resultaten van de discussie over het versterken van de positie van telers in de keten. Zie kader.

NAV, 1 maart 2014