Na een jaar met slechte prijzen zien we vaak dat de industrie met lagere contractprijzen de boer op gaat. En sommige telers maken na zo’n jaar terugtrekkende bewegingen. Meer dan ooit is de vraag: wat anders … of toch maar weer aardappelen? Vooruit boeren: Even rekenen kan helpen om een keuze te maken. En is ‘ieder voor zich’ de manier om vooruit te boeren?

Saldovergelijking kan helpen om de keuze voor het bouwplan
te vergemakkelijken. Kostprijsberekening kan helpen om te beoordelen welke
prijs u zou moeten ontvangen om de kosten te dekken.

Saldovergelijking
Consumptieaardappelen, graan of een ander gewas? Bij een tarweprijs van 16,5 eurocent levert 9 ton tarwe € 1.485 op. Tellen we daar de stro-opbrengsten en de mestopbrengsten bij dan scoren we zo’n € 1.700 per ha aan opbrengsten. Als de totale kosten voor één ha tarwe € 2.142 bedragen dan komt het saldo per hectare uit op min € 452. Alle kosten worden dus niet goedgemaakt bij een tarweprijs van 16,5 eurocent. De kostprijs van tarwe zonder ondernemersmarge bedraagt dus 22 eurocent.
Op het bedrijf van Arie Kleistreek bedragen de totale kosten van een hectare
consumptieaardappelen uit bewaring € 6.572. Bij 47,5 ton netto aardappelen per
ha (let op bewaarverliezen!) zal een kg uit bewaring tenminste 13,1 eurocent
per kg opbrengen om een gelijk saldo te behalen als bij graan. Bij 45 ton
netto-aardappelen zal Arie tenminste 13,8 eurocent moeten beuren. De
saldoberekening geeft aan dat Arie misschien maar beter graan kan gaan telen!
Vanzelfsprekend kan hij ook andere gewassen overwegen.

Kostprijsberekening
Evenals voorgaande jaren heeft Arie Kleistreek een kostprijsberekening gemaakt voor de aardappelteelt op zand en klei. Daarbij is hij uitgegaan van de gemiddelde ha-opbrengsten in de afgelopen vijf jaar en heeft hij ook de eigen arbeid en rente op eigen vermogen meegeteld. Inclusief een ondernemersmarge van 15% komt zijn kostprijs voor teelt 2012 op zandgrond levering af-land uit op 11,3 eurocent per kg. De teelt op klei en levering uit bewaring kost 15,9 eurocent. Voor zowel klei als zand een lichte kostenstijging ten opzichte van vorig jaar.
De  kostprijsberekening geeft handvatten bij onderhandelingen over contractprijs en
verkoopprijs. Wilt u weten hoe de kostprijsberekening van Arie Kleistreek is
opgebouwd, ga naar www.nav.nl . Hier kunt u ook zelf heel gemakkelijk uw eigen
kostprijs uitrekenen voor aardappelen en tarwe.

Genoeg is Beter
Als we als telers het rendement van de teelt van consumptieaardappelen structureel willen verbeteren, dan moet er wel een aantal forse veranderingen plaatsvinden. Op dit moment telen we ongeveer de helft van de oogst op contract, we leveren van het restant enige tientallen procenten vrijwel automatisch mee met het contract aan dezelfde afnemer. Dan is er ook nog een deel vastgelegd in pools die direct gelieerd zijn aan een afnemer. Onze afnemers hebben zich dus vóór de oogst al voor meer dan 80% van de grondstofbehoefte verzekerd van aardappelen zonder hiervoor de markt op te hoeven. De vrije markt is dus heel beperkt! Meer dan 80% vastgelegde aardappelen in combinatie met een aanbod dat groter is dan de vraag leidt tot een zwakke positie van telers op de markt. Om hier verandering in te brengen is krachtenbundeling van telers de enige weg. De NAV is samen met VTA aan het verkennen welke mogelijkheden er zijn om een versterking van de positie
van de telers te realiseren.

Voorbeeld Frankrijk
Na een voor telers slechte aardappelprijs hebben afnemers vaak de neiging de
contractprijzen te verlagen. De kostprijsberekening laat zien dat de
contractprijzen 2011 onder de kostprijs lagen en dat er voor 2012 eerder
aanleiding is voor prijsverhoging dan -verlaging. We kunnen onze positie als
teler versterken door niet akkoord te gaan met een verlaging. In Frankrijk
verwacht de telersvereniging Le Gappi een lichte stijging van de contractprijzen.
Dit lukt omdat Le Gappi namens de telers de contractonderhandelingen doet en ze
op die manier de afnemer met meer kracht kan overtuigen. Het laat zien dat
krachtenbundeling wel iets kan opleveren.

Met alleen marktinformatie ben je er niet …
Akkerbouwers zijn meestal goede plantentelers die proberen zo goed en
zoveel mogelijk product te oogsten. Alleen waar het op vermarkten aankomt,
kunnen we nog heel wat beter. Dat is de visie van Meeuw de Bruijne, bestuurslid
VTA en akkerbouwer samen met broer in Kortgene. ‘Om een goede prijs te maken is
het belangrijk om over genoeg en goede informatie over de markt te beschikken.
Ik vind dat er goede informatie voor telers beschikbaar moet zijn en ben daarom
VTA-bestuurslid en lid van de beurscommissie in Goes. Maar met marktinformatie
alleen ben je er niet. Je hebt met de realiteit te maken, hoe wij als sector
onze producten vermarkten. We zijn tot in de nacht uien aan het oogsten om er
dan achter te komen dat de oogst niet in de bewaring past. De volgende ochtend
bellen we de handel. Die zegt je mag ze wel voor een cent brengen en dat doen
we dan maar met zijn allen. Zo bederven we onze eigen markt en geven we ons
product uit handen. Als vervolgens een aantal weken later de markt wat aantrekt,
kan de handel leveren en verdienen. Maar de boer heeft niks verdiend. Waarom
voeden we de handel of verwerking met ons product als we er zelf niks aan
hebben? Zo gaat het ook met aardappelen. We leveren dit jaar voor drie eurocent
soms wel 20 ton aardappelen mee met de gecontracteerde aardappelen. De
verwerking kan aan de slag met veel goedkoop product, want de fritesmarkt loopt
goed. Het eindproduct heeft wel waarde, maar wij geven ons product bijna gratis
weg. We hoeven de handel en verwerking niks te verwijten…, we doen het zelf. Als
een akkerbouwer ervoor kiest om het product niet te oogsten omdat de prijs niet
naar zijn zin is, heeft de hele buurt het erover. Maar eigenlijk is dat een
akkerbouwer die voor zichzelf de keuze maakt en die de markt niet bederft. Dat
zouden we met meer moeten doen.’

NAV, 10 december 2011